Skúlin eigur
at lata upp fyri nógv størri kreativiteti, sigur rithøvundurin Rakel Helmsdal,
sum hetta vikuskiftið sýnir dukkuleikin, Revurin við silkiturriklæðinum í
Sjónleikarahúsinum í Havn.
Tekstur: Dorit Hansen
Mynd: HeinesenMyndir
Uppi undir loftinum skríður ein dreki, á
gólvinum spæla tvær stórar kettur, og í kjallaranum niðri undir okkum sita
hálvliðnir sjónleikarar og bíða eftir at fáa hár av tibetanskum lambsskinni.
Vit sita inni í glasstovuni hjá rithøvundanum Rakel Helmsdal og tosa um ævintýr
og føroyska fólkaskúlan.
Rakel hevur í vetur havt fleiri skúla- og
barnagarðssýningar við dukkuleikinum, Revurin við silkiturriklæðinum. Hon hevur
sjálv skrivað leikritið og gjørt leikarnar, og við tveimum hondum og einum fóti
stýrir hon allari sýningini.
- Børn elska góðar søgur, tey eiga at sleppa
at njóta tær, uttan at vit petta tær sundur ella vísa teimum træðrirnar í
dukkunum, sigur Rakel, sum ikki loyvir smáu børnunum afturum leiktjøldini, tá
hon sýnir fram. Hon vil ikki stjala
upplivingina frá teimum og heldur, at
eisini í skúlanum áttu børn at fingið loyvi at liva seg inn í nýggjar
veruleikar.
Kúllaligir
dreingir hvørva í dukkuleiki
Dukkuleikurin hjá Rakel hevur serliga verið
sýndir fyri yngri børnum, men størri børn hava eisini sæð leikin og verið
hugtikin av honum.
- Tá eg setti leikin upp í Miðvági fyri
barnagarðsbørnum, vóru nakrir størri dreingir í skúlanum, har sýningin skuldi
vera. Teir blivu við at ganga uppi í, meðan eg setti upp, og órógvaðu faktiskt
eitt sindur. Men so segði eg við teir, at teir kundu sleppa at hyggja, um teir
ikki pilkaðu við nakað.
- Og teir vóru púra burtur í dukkunum og
leikpallinum, teir spurdu og spurdu, og tá barnagarðsbørnini komu, vildu teir
eisini sleppa at sita og hyggja. Ein av
dreingjunum segði við meg aftaná, at tá hann fór at vera stórur, fór hann
eisini at vera dukkuleikstjóri, greiðir Rakel flennandi frá.
Seinni segði ein vaskikona henni, at hesir
dreingirnir vóru tiltiknir fyri ikki at duga at sita stillir til nakað sum
helst.
Í læru
hjá marionettmakara í Prag
- Eg vildi hava eitt leikhús, har eg fekk
gjørt alt sjálv, men allar tær dukkurnar, sum eg hevði sæð, bæði í bókum og á
netinum, vóru dukkur, sum vóru stýrdar av tveimum hondum. Og skalt tú brúka
báðar hendurnar til eina dukku, er ikki lætt at hava fleiri dukkur á pallinum.
Men í Prag fann hon út av, at í Eysturevropa
er tað siðvenja við einhandsdukkum. Og hon fann eisini ein marionettmakara, sum sjálvur hevði havt
eitt einmans marionettleikhús í fleiri ár.
- Eg keypti reyða revin í Prag og fekk nógv
góð ráð um, hvussu eg kundi gera dukkur og leikhús. Síðani fór eg heim aftur og
gjørdi allar hinar dukkurnar í leikinum, greiðir Rakel frá.
Oyðimarkagongd
og ein nunna uttan rútmu
Ein skuldi trúð, at ein genta, sum elskar at
lesa og skriva, hevur havt eitt perlulív í skúlanum, men so var ikki, sigur
Rakel Helmsdal.
- Mín egna skúlagongd var ein oyðimarkagongd.
Tað, sum eg dugdi, hevði einki virði. Man skuldi duga tingini uttanat, og tað
var ikki nakað pluss at hava eitt gott hugflog.
Henni dámdi væl at lesa, men hon las bara
danskt. Alt tað føroyska var gamalt og fremmant, og tað, sum var týtt, var
tungt og stirvið. Stílevni sum “Mín summarferia” og “Mín jólaferia” vaktu
heldur onga skrivigleði.
Millum góðu lærararnar minnist Rakel nunnuna
Systur Jaqueline í Sankta Frans Skúla, sum hon hevði í sangi. Nunnan hevði
ongan rútmusans, men hon dugdi væl at fortelja.
- Hon dugdi so ótrúliga væl at endursiga
søgur, sum hon hevði lisið. Tímarnir hjá henni eru millum bestu løturnar, sum
eg minnist úr skúlanum, sigur føroyski rithøvundurin.
Pápabeiggin
við pappírs Shakespeare
Tað, sum Rakel ikki fekk í skúlanum, fekk hon
við hús. Pápin las søgur fyri henni og eggjaði henni at skriva. Og mamman hevði
givið yrkingasøvn út og víst, at skriving var ein møgulig yrkisleið.
- Sum smágenta tók mamma mín meg við til
dukkuleik hjá Ragnheiður Skipper og hennara Silkeborg Dukketeater, sum
ferðaðist í Føroyum fleiri ferðir.
- Ragnheiður og mamma vóru barndómsvinkonur,
og eg helt leikirnar vera fantastiska hugtakandi. Møguliga var hetta fyrsti
spírin til marionettdreymin, sigur Rakel. Ella kanska var tað pápabeiggin, sum
sáddi fyrsta spíran. Hann var prestur og hevði eitt flott pappírsdukkuleikhús
heima við hús.
- Hann klippti millum annað dukkur til leikin
Hamlet eftir Shakespeare, síðani tók hann leikin uppá ljóðband, har øll í familjuni
lósu ymiskar leiklutir inn. Og so spældi hann leikin við pappírsdukkunum, meðan
ljóðbandið koyrdi aftanfyri.
Børn
læra við at spæla og skapa
Dóttir Rakel gongur í Frískúlanum í Havn. Har
er ein helt øðrvísi undirvísing enn tann, Rakel kennir frá sínum egna barndómi
og frá skúlagongdini hjá elsta soninum.
- Elsti sonurin hevði tað lætt í
fólkaskúlanum, men fekk frið, tí hann
lærdi skjótt. Av tí sama lærdi hann ikki at arbeiða og fekk eitt sjokk, tá hann
kom í Hoydalar. Í Frískúlanum fáa øll børn avbjóðingar, tí hvørt einstakt barn
fær síni egnu skúlating. Tey verða alla tíðina ment eitt petti longur, enn har
tey eru.
Og tey verða eggjað til sjálvi at skapa. Tá
tey t.d. gera bókaummælið, sum øll gera heilt frá 1. flokki, skriva tey ikki bara um bókina, men gera
eisini eina sjálvvalda verkætlan út frá bókini, skapa onkran lut, gera
tekningar og onkur hevur gjørt kvæði út frá bókini. At gera læringina ítøkiliga
er ein aðaltáttur í skúlanum. Hetta hálvárið hava tey havið sum tema, og tí
verða lutir og hugtøk úr sjónum drigin inn í allar lærugreinar.
- Tey
skapa og spæla - og læra av tí sama nógv meira enn onnur børn, heldur Rakel.
Lítisvirdi,
men lívsneyðugi kreativiteturin
Sambært føroyska rithøvundanum, kann
fólkaskúlin læra nógv av Frískúlanum. Frískúlin er øðrvísi skipaður, men eisini
uttan tær stóru kollveltingarnar ber til at lata upp fyri størri kreativiteti
og menning í fólkaskúlanum.
- Vit skulu fortelja tær góðu søgurnar, ikki
bara greina tær og petta tær sundur. Og vit skulu loyva børnunum at fortelja
teirra egnu søgur. Børn hava eitt innara ríkidømi, sum skúlin kann draga fram
heldur enn køva, tí kreativiteturin er
lívsneyðugur fyri bæði læringina og lívið, staðfestir Rakel Helmsdal
Ketturnar á gólvinum eru sovnaðar, við
køksborðið situr dóttirin og roknar saman við pápanum, og uttanfyri stóru
vindeyguni í glasstovuni er lítli urtagarðurin nú horvin í kvøldarmyrkrinum. Í
morgin verður aftur ein vanligur skúladagur hjá børnum í Føroyum, og um
vikuskiftið fara marionett leikarnir í
Karevalla Marionett-Teatrinum á pall í Sjónleikahúsinum í Havn.
Faktaboksir:
Karavella Marionett-Teatur
Navnið hjá leikhúsinum, Karavella
Marionett-Teatur, stavar frá einari hurð í Prag. Hurðin var stongd, men aðrar
hurðar lótu seg upp fyri Rakel Helmsdal, og stutt eftir gjørdist føroyska
Karavella Marionett-Teatur veruleiki.
Ein karavell er eitt tvey- ella trýmastra
seglskip, sum er serliga lætt at stýra og siglur skjótt. Karavella
Marionett-Teatur er eitt einkvinnuleikhús, sum eftir ætlan skal ferðast kring
landið við einum nýggjum leiki á hvørjum ári.
Í ár hevur Karavella Marionett-Teatur havt 13
marionett leikarar. Ein marionett er ein dukka, sum verður stýrd við træðrum,
og marionettsjónleikur er gomul siðvenja, sum kann førast heilt aftur til 2000
f.Kr.
Revurin
við silkiturriklæðinum
Leikurin
Revurin við silkiturriklæðinum er bygdur á klassiska ævintýrið hjá
Charles Perrault um Køttin í styvlunum.
Hendan útgávan av søguni snýr seg um seymikonudóttrina Elisu, sum júst
hevur mist mammu sína. Ein revur bjóðar seg til at hjálpa henni, um hann fær
tað kærasta, hon eigur: silkiturriklæðið hjá mammuni. Revurin bæði lýgur,
lumpar og hóttir, men kortini er hann hetjan í leikinum.
Pápi Rakel, Ole Jakob Nielsen, hevur smíðað
leikhúsið, Hedvig Westerlund-Kapnas hevur leikstjórnað, Árni Baldvinsson hevur
bygt pinkuljósskipanina, og Kjartan Nolsøe Jespersen hevur verið ljóð og
ljóstøkningur.
Leikurin var frumframsýndur á Ólavsøku 2011,
og seinastu sýningarnar verða hendan mánaðin. Um vikuskifti verður leikurin
sýndur í Snikkarastovu í Sjónleikarahúsinum (inngongd í kjallaranum).
Sýningarnar vera leygardagin og sunnudagin báðar dagar klokkan 15 og 17.
No comments:
Post a Comment